Vorming Protestantse Gemeente te Zwijndrecht
Artikel verschenen in het kerkblad “Hervormd en Gereformeerd Zwijndrecht” d.d. 6-10-22
Waar staan we nu?
In december 2020 is door de kerkenraden van de Gereformeerde Kerken (Bethelkerk en Develhof) en van de Hervormde Gemeente (Hoeksteen, Oude Kerk, Lindtse Hof) besloten om vervolgstappen te gaan zetten in het proces van de vorming van de Protestantse Gemeente te Zwijndrecht. In het voorjaar van 2021 zijn de gemeenteleden van de hervormde wijkgemeenten hierover geïnformeerd en hebben zij hun mening over dit proces van samengaan kunnen geven. Daarna is er om verschillende redenen weinig voortgang meer geboekt, maar aan het begin van het nieuwe seizoen is ook het proces van samengaan weer opgestart en gaat een aantal gemeente- en kerkenraadsleden uit de betrokken kerken en gemeenten hiermee aan de slag. Vanaf nu zullen we u maandelijks informeren over de voortgang van dit proces. In dit eerste artikel gaan we in op het doel en de huidige status van het proces, welke stappen er gezet moeten worden en wie erbij betrokken zijn.
Waarom willen we dit?
Waarom gaan we zoveel energie en tijd stoppen in het samengaan van de Gereformeerde Kerken en de Hervormde Gemeente in Zwijndrecht? Is dat echt nodig? Wat levert het op? Vragen die ongetwijfeld bij velen leven en die zeker ook gesteld en beantwoord moeten worden. In het visierapport dat jaren geleden door een commissie, bestaande uit vertegenwoordigers van alle partijen die nu ook meedoen, is opgesteld lezen we over verlangen. Dat verlangen is er nog steeds. Er is verlangen en vertrouwen om te bouwen aan één Protestantse Gemeente te Zwijndrecht. Bouwen aan een kerk die één is in verscheidenheid en die bewaard moet blijven bij het evangelie, bij Christus het licht van de wereld. Bouwen aan een kerk zo ook zelf licht is. Dat haar leden verspreiders zijn van dat licht in woord en daad.
Hoe ziet het proces eruit?
Het doel is dat de twee Gereformeerde Kerken (Bethelkerk en Develhof) en de drie hervormde wijkgemeenten (Hoeksteen, Oude Kerk, Lindtse Hof) op enig moment samengaan als de Protestantse Gemeente te Zwijndrecht. Dit betekent dat zij vanaf dat moment één gemeente binnen de Protestantse Kerk in Nederland vormen die bestaat uit vijf wijkgemeenten. Die vijf wijkgemeenten houden de identiteit en 'kleur’ die ze nu ook hebben, het samengaan heeft dus geen invloed op de beleidskeuzes binnen de wijkgemeente, de manier waarop de kerkdienst wordt ingericht en op de activiteiten die worden georganiseerd. In een volgend artikel zullen we uitgebreider ingaan op deze aspecten.
Net als bij een fusie tussen verschillende bedrijven, geldt ook voor het samengaan van verschillende kerken en gemeentes binnen de PKN dat dit op een zorgvuldige manier en volgens vastgestelde procedures moet worden uitgevoerd. Vanuit een 'hoger’ kerkelijk orgaan, de classis, wordt er op toegezien dat het allemaal volgens de regels verloopt. Op dit moment staan we nog maar aan het begin van het proces. De betrokken partijen hebben een zogenaamd principebesluit genomen waarin zij de intentie uitspreken om op enig moment samen te gaan als Protestantse Gemeente te Zwijndrecht, maar de manier waarop en ook wanneer dat zal zijn is nog niet bepaald. De komende maanden gaan verschillende werkgroepen aan de slag om deze intentie uit te werken in concrete plannen en documenten. Het zal duidelijk zijn dat die plannen ook steeds met alle betrokken kerken en gemeenten zullen worden afgestemd. Zodra dat allemaal gebeurd is, komt er een moment dat het genomen principebesluit moeten worden omgezet in een definitief besluit. Dat betekent dat de betrokken kerken en gemeenten pas dan, als het helemaal duidelijk is hoe de Protestantse Gemeente te Zwijndrecht eruit komt te zien en georganiseerd zal zijn, besluiten of ze deel willen uitmaken van die nieuwe gemeente. Dat is ook het moment dat de gemeenteleden formeel en officieel in de gelegenheid worden gesteld om hun mening kenbaar te maken. Maar goed, dat is de formele kant van de zaak, uiteraard is het de intentie van alle betrokken kerkenraden om u als gemeenteleden gedurende het proces steeds goed te informeren en mee te nemen in het proces.
Wie zijn erbij betrokken?
De komende maanden moet er veel werk verzet worden. Er is dan ook een aantal gemeente- en kerkenraadsleden betrokken bij dit proces. De kerkenraden hebben een stuurgroep ingesteld die namens hen leidinggeeft aan het proces. De eindverantwoordelijkheid en de definitieve besluitvorming ligt bij de kerkenraden, de stuurgroep heeft vrijheid van handelen binnen de kaders van de opdracht die hij gekregen heeft. Een hele belangrijke taak van de stuurgroep is de communicatie. De officiële communicatie over het proces naar de kerken en gemeentes zal altijd via de stuurgroep verlopen.
Voor het uitwerken van de plannen zijn drie werkgroepen ingesteld. Het idee is dat zij daarbij alle facetten van het gemeentezijn meenemen die een rol spelen in het proces van samengaan. Er is een werkgroep Algemeen, die houdt zich bezig met het opstellen van overkoepelende documenten zoals de zogenaamde Plaatselijke Regeling en het beleidsplan. De werkgroep Diaconie maakt de plannen voor de manier waarop alle diaconale activiteiten in de toekomst gecoördineerd zullen worden. En er is uiteraard een werkgroep die nadenkt over financiële en vermogensrechtelijke consequenties van dit proces: de werkgroep Kerkrentmeesterlijk beheer. De stuurgroep en de werkgroepen laten zich ondersteunen en adviseren door een ervaren extern deskundige.
Een overzicht van de betrokken gemeente- en kerkenraadsleden:
Stuurgroep
- Iekje Berg – Bethelkerk, ouderling, voorzitter van de kerkenraad
- Nico de Kievit – Bethelkerk, ouderling, scriba van de kerkenraad
- Floor Maaijen – Hervormde Gemeente (Oude Kerk), predikant
- Eric Matser – Develhof, predikant
- Fons Oorschot – Hervormde Gemeente (Oude Kerk), secretaris van de Algemene Kerkenraad, secretaris van de stuurgroep
- Paul Rinkel – Hervormde Gemeente (Lindtse Hof), ouderling, voorzitter van de Algemene Kerkenraad, voorzitter van de stuurgroep
- Jaap Zeilmaker – Develhof, ouderling-kerkrentmeester, voorzitter van het College van Kerkrentmeesters
Werkgroep Algemeen
- Dick van der Bom, Develhof, gemeentelid
- Arend Hofland, Bethelkerk, gemeentelid
- Arianne Lodder, Hervormde Gemeente (Lindtse Hof), gemeentelid
Werkgroep Diaconie
- Kees Buitendijk, Hervormde Gemeente (Oude Kerk), gemeentelid
- Wout Nugteren, Develhof, gemeentelid
- Hans de Waal, Bethelkerk, gemeentelid
Werkgroep Kerkrentmeesterlijk beheer
- Jaap Bakker, Develhof, penningmeester van het College van Kerkrentmeesters
- Anco Bruins, Hervormde Gemeente (De Hoeksteen), ouderling-kerkrentmeester
- Peter Rietberg, Bethelkerk, ouderling-kerkrentmeester, voorzitter van het College van Kerkrentmeesters
Extern deskundige
- Jack de Koster, kerkelijk adviseur
Artikel verschenen in het kerkblad “Hervormd en Gereformeerd Zwijndrecht” d.d. 1-12-22
Geschiedenis van het proces
Enige weken geleden hebben we u geïnformeerd over het proces van samengaan van de Gereformeerde Kerk Zwijndrecht (Bethelkerk), de Gereformeerde Kerk Zwijndrecht – Groote Lindt (Develhof) en de Hervormde Gemeente (bestaande uit de wijkgemeenten De Hoeksteen, Oude Kerk en Lindtse Hof). De kerkenraden van deze kerken en wijkgemeenten hebben korter of langer geleden het principebesluit genomen dat ze gezamenlijk de Protestantse Gemeente te Zwijndrecht willen gaan vormen. Dat is de formele kant van dit proces. Maar het is ook goed om naar de 'binnenkant’ te kijken: op het niveau van verschillende wijkgemeenten wordt er al jarenlang samengewerkt, op het gebied van vorming en toerusting draaien we een gezamenlijk programma, sinds 2006 hebben we één kerkblad en is er ook een zogenaamd 'PKN-overleg' tussen vertegenwoordigers van de verschillende kerkenraden.
Concrete stappen vanaf 2016
Vanuit dit PKN-overleg is in 2016 het initiatief genomen om als verschillende kerken d.m.v. een intentieverklaring het voornemen uit te spreken om op termijn één Protestantse Gemeente te vormen. In 2018 is er een visiecommissie onder leiding van een externe deskundige gestart die de opdracht kreeg om te onderzoeken hoe verdere stappen op weg naar de totstandkoming van de Protestantse Gemeente er uit zouden zien en welke scenario's daarbij mogelijk zouden zijn. Die visiecommissie, bestaande uit vertegenwoordigers van de twee Gereformeerde Kerken en (toen nog) vier hervormde wijkgemeenten, heeft in mei 2019 zijn eindrapportage uitgebracht. Dit rapport is in alle kerkenraden besproken en geaccordeerd. De visie en de aanbevelingen in dit rapport vormden dan ook de basis voor het proces van samengaan dat in 2020 formeel in gang is gezet. In een volgend artikel zullen we uitgebreider ingaan op de visie en de aanbevelingen uit dit rapport.
Het is ook wel goed om te vermelden dat in vele andere plaatsen in Nederland na 1 mei 2004 (de datum waarop de Protestantse Kerk in Nederland is ontstaan) de stap is gezet om als Hervormde Gemeente en Gereformeerde Kerk samen te gaan als Protestantse Gemeente. Je kunt dat dus duiden als: het heeft best wel lang geduurd voordat we in Zwijndrecht eraan toe zijn! Maar goed, de positieve keerzijde is dat we ook kunnen leren van die gemeentes waar het goed ging en wellicht ook van de plaatsen waar het niet is gelukt.
Hoe verder?
In de kerkorde van de Protestantse Kerk in Nederland is duidelijk omschreven welke stappen plaatselijke gemeentes en kerken moeten zetten om samen een Protestantse Gemeente te gaan vormen. Het komt erop neer dat er vooral afspraken gemaakt moeten worden over de organisatie, het beleid en het financiële beheer op centraal niveau. Die afspraken worden vastgelegd in documenten die aan de (wijk)gemeenten worden voorgelegd. Gemeenteleden krijgen de gelegenheid om te reageren op deze stukken. Nadat de kerkenraden kennis hebben genomen van deze reacties en naar aanleiding daarvan nog eventueel wijzigingen hebben aangebracht in de stukken, worden ze samen met het principebesluit om samen te gaan ter goedkeuring naar het zogenaamde Breed Moderamen van de Classicale Vergadering gestuurd (BMCV). Wellicht bekend, maar Zwijndrecht maakt deel uit van de classis Zuid-Holland Zuid. Bij de beoordeling van de stukken laat het BMCV zich adviseren door het Classicale College voor de Behandeling van Beheerszaken (CCBB). Mocht het zo zijn dat het BMCV kanttekeningen heeft bij de stukken en daarom geen goedkeuring verleent, dan moeten de documenten gewijzigd worden en opnieuw aan de gemeenteleden worden gepresenteerd. Na goedkeuring door het BMCV moeten de kerkenraden nog het officiële besluit nemen om samen te gaan als Protestantse Gemeente Zwijndrecht. Omdat kerkgenootschappen ook rechtspersonen zijn, moet er ook nog een civielrechtelijke procedure worden gevolgd. Dat betekent dat de vermogensrechtelijke fusie in een notariële akte vastgelegd zal worden (met alle regelgeving daaromtrent).
Waar staan wij nu in het proces?
Voor dit hele proces heeft de stuurgroep een planning gemaakt die uitgaat van de startdatum van de Protestantse Gemeente Zwijndrecht op 1 januari 2024. Om dit te kunnen halen, moeten de stukken voor de zomervakantie volgend jaar zover gereed zijn dat ze officieel ter goedkeuring bij het BMCV kunnen worden ingediend. Op dit moment wordt er in de verschillende werkgroepen (Algemeen, Diaconaat en Kerkrentmeesterlijk Beheer) hard aan de totstandkoming van de documenten gewerkt.
In december staat er een vergadering van de kerkenraden van de Gereformeerde Kerken en de Hervormde Gemeente gepland. Tijdens die vergadering zullen de kerkenraadsleden uitgebreid worden geïnformeerd over het proces en zullen ook de eerste documenten worden gepresenteerd.
Eenheid en verscheidenheid
Twee Gereformeerde Kerken en drie hervormde wijkgemeenten, elk met hun eigen kleur of identiteit zo u wilt, zullen straks samengaan als één Protestantse Gemeente. Uiteraard onder het voorbehoud dat de principebesluiten resulteren in definitieve besluiten. Die ene Protestantse Gemeente zal dan bestaan uit vijf wijkgemeenten, elk met nog steeds hun eigen kleur of identiteit. Dit betekent dat op centraal, overkoepelend niveau alleen besluiten worden genomen t.a.v. zaken die het geheel van de gemeente aangaan. Die zaken zijn in de kerkorde precies aangegeven. Op wijkniveau zal er niet veel veranderen. Over de inrichting van de erediensten, de activiteiten voor jong en oud, de benoeming van kerkenraadsleden, enz., enz., blijft de wijkkerkenraad het volledige zeggenschap behouden. Eén worden betekent dus niet: we gaan het allemaal op dezelfde manier doen, of: de grootste wijkgemeente krijgt het voor het zeggen. Nee, één worden betekent: we gaan op centraal niveau de krachten bundelen en samen doen wat nodig is om op wijkniveau goed te kunnen functioneren. En we gaan elkaar helpen waar dat kan en nodig is. Anders gezegd: wat centraal moet, doen we centraal; wat in de wijk kan, doen we in de wijk.
Vragen?
Het is ons voornemen om u maandelijks via het kerkblad te informeren over de voortgang van het proces. Daarnaast zullen er ook gemeenteavonden of –vergaderingen worden belegd waarin inhoudelijke presentaties gegeven zullen worden over de afspraken die gemaakt zijn. Mocht u nu toch al vragen hebben over dit proces, dan kunt u die natuurlijk stellen aan uw eigen kerkenraad.
Namens de stuurgroep Vorming Protestantse Gemeente te Zwijndrecht
Fons Oorschot, secretaris stuurgroep